Odsłonięcie pomnika Józefa Nowkuńskiego

Data publikacji: 23 października 2015
Herb Powiatu Tarnogórskiego

Dziś, 23 pażdziernika, przed dworcem kolejowym w Tarnowskich Górach odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika Józefa Nowkuńskiego, budowniczego Magistrali Węglowej Śląsk-Porty, która została oddana do użytku w 1933 roku. Powiatowe władze samorządowe reprezentowali starosta Józef Burdziak i wicestarosta Marian Szukalski. W uroczystości na zaproszenie kolejarskiej braci licznie uczestniczyli ministrowie, parlamentarzyści i samorządowcy. Przybyli również członkowie rodziny budowniczego pierwszej polskiej magistrali węglowej łączącej Śląsk z Wybrzeżem.


Dziś, 23 pażdziernika, przed dworcem kolejowym w Tarnowskich Górach odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika Józefa Nowkuńskiego, budowniczego Magistrali Węglowej Śląsk-Porty, która została oddana do użytku w 1933 roku. Powiatowe władze samorządowe reprezentowali starosta Józef Burdziak i wicestarosta Marian Szukalski. W uroczystości na zaproszenie kolejarskiej braci licznie uczestniczyli ministrowie, parlamentarzyści i samorządowcy. Przybyli również członkowie rodziny budowniczego pierwszej polskiej magistrali węglowej łączącej Śląsk z Wybrzeżem.

Józef Nowkuński urodził się 24 stycznia 1868 roku w Kownie.. W 1897 roku ukończył Instytut Inżynierii Kolejowej w Sankt Petersburgu, a następnie kierował projektowaniem i budową kilku linii kolejowych na terenie Rosji carskiej. Po powrocie do Polski kierował budową kolei Kalety-Podzamcze, dzięki czemu zwrócił na siebie uwagę ministra przemysłu Eugeniusza Kwiatkowskiego, który powierzył mu budowę magistrali węglowej Śląsk-Gdynia.

Polska musiała wybudować linię kolejową, żeby móc przewozić węgiel na eksport i ominąć tereny niemieckie w okolicach Lublińca. Ponieważ Niemcy wprowadzili wysokie cła za przejazd pociągów przez swoje tereny, eksport węgla stał się nieopłacalny. Dlatego Polska postanowiła ominąć tereny niemieckie i wybudować własna linię kolejową, bowiem głównym środkiem transportu towarowego w międzywojennej Polsce były pociągi. Udział transportu samochodowego w polskich przewozach towarowych był znikomy i wynosił zaledwie 0,4%.

7 lutego 1928 roku Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczpospolitej Polskiej wydał rozporządzenie w sprawie budowy linii kolejowej Tarnowskie Góry – Porty (Gdynia), później nazwanej Magistralą Węglową. Prace przy jej budowie ruszyły jeszcze wiosną tego samego roku. Magistralę budowało polsko-francuskie towarzystwo kolejnictwa, które wydało obligacje. Przy jej budowie pracowało 9 tys. osób. Tak duża liczba pracujących to efekt słabej mechanizacji. Praca opierała się na sile ludzkich rąk i koni. Ale to na budowie magistrali pojawiły się pierwsze w Polsce koparki parowe.

Magistrala była jednotorowa i miała 457 kilometrów długości. Prace trwały 5 lat i 1 marca 1933 roku nastąpiło jej otwarcie. Na uroczystości otwarcia magistrali, które odbyło się w Karsznicach koło Zduńskiej Woli czternastoma salonkami przyjechali ministrowie i generalicja, wśród nich ministrowie kolejnictwa Francji i Polski – Michał Budkiewicz. To było bardzo ważne wydarzenie. Po raz pierwszy w historii polskie radio przeprowadziło bezpośrednią transmisję z terenu. Nowkuński zmarł 20 sierpnia 1952 roku w Warszawie na zawał serca.
W 2003 roku Henryk Dąbrowski uruchomił na dworcu w Herbach Nowych salę tradycji Magistrali Węglowej im. inż. Jozefa Nowkuńskiego, w której zebrał eksponaty związane z budową i eksploatacją magistrali. Dąbrowski napisał również z Markiem Moczulskim biografię Nowkuńskiego.
W 2014 roku powstał komitet, przygotowujący budowę przed dworcem kolejowym w Tarnowskich Górach pomnika Nowkuńskiego. Siedmioosobowym komitetem kierował dr Adam Franciszek Wielądek, pierwszy minister transportu III RP. Wiceprzewodniczącym komitetu był Mieczysław Cieszyński, prezes Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Kolejnictwa w Katowicach. Komitet wspierały tarnogórskie zakłady PKP Cargo i Polskich Linii Kolejowych. Patronat honorowy nad budową pomnika sprawował minister infrastruktury i rozwoju. Pomnik kosztował 400 tys. zł.

Zadzwoń teraz